Trauma kan diepe sporen achterlaten op zowel lichaam als geest. Het beïnvloedt niet alleen je gedachten en emoties, maar ook je zenuwstelsel en hoe je op stressvolle situaties reageert. In deze blog duiken we in enkele kernconcepten rond trauma, gebaseerd op het werk van toonaangevende experts zoals Peter Levine, Bessel van der Kolk, Deb Dana, Janina Fisher. We bespreken ook hoe ontspanningsoefeningen, visualisaties en tools zoals Moonbird kunnen helpen bij herstel.
Trauma in het brein
In een recent artikel neemt hersenprofessor en hoogleraar neuropsychologie Erik Scherder ons mee in de wetenschap over ons brein.
Wat doet trauma met het brein?
Veel studies tonen aan dat door trauma delen in de hersenen niet de kans krijgen om zich optimaal te ontwikkelen. Die ontwikkeling duurt wel dertig jaar. Als dat op jonge leeftijd al mis gaat, heeft dit mogelijk grote problemen als gevolg. Ook in het volwassen leven.”
“Mentale trauma’s in je jeugd kunnen een negatief effect hebben op de functionele en structurele verbindingen in de hersenen. Er is een studie gedaan naar kinderen die van instelling naar instelling zijn verplaatst. Er zijn banen die door je brein lopen, die de verbindingen leggen tussen de zenuwcellen. Eén van die verbindingen die de frontale lob verbindt met de slaapkwab, was bij deze kinderen veel dunner ontwikkeld. En precies hier zit het gebied dat een grote rol speelt bij empathie, controle van je impulsen, controle van je angsten. Als dit niet goed is ontwikkeld, dan hebben deze kinderen op latere leeftijd vaak veel meer last van angsten.
Maakt het nog verschil wat een kind heeft meegemaakt?
“Bovenstaande gaat echt over het gemis aan liefde, verzorging en warmte. Dit kan samengaan met verbaal, fysiek of seksueel geweld. Hier is ook een interessante studie naar gedaan. Zo raakt de auditieve schors overgevoelig wanneer een kind thuis veel te maken heeft met schreeuwende of scheldende ouders. Het kind ontwikkelt een gevoeligheid voor alles wat te luid en te heftig is en krijgt moeite met de taalontwikkeling. Wanneer kinderen getuige zijn van stelselmatig geweld, wordt de visuele schors minder ontwikkeld. En bij seksueel geweld ontstaan er afwijkingen in de gebieden die communiceren met de genitaliën. Daar heeft later de ontwikkeling van de eigen seksuele behoeftes onder te lijden.”
"De auditieve schors raakt overgevoelig wanneer een kind thuis veel te maken heeft met schreeuwende of scheldende ouders. Het kind ontwikkelt een gevoeligheid voor alles wat te luid en te heftig is en krijgt moeite met de taalontwikkeling."
Erik Scherder
Gebrek aan zorg en liefde in combinatie met een onveilige situatie is dus een giftige cocktail?
“Wacht even, we hebben het nog niet gehad over de chronische stressfactor die elk trauma met zich meebrengt. Alles wat je ziet, hoort en voelt, gaat allereerst naar de hersenstam. Als je iets heel angstaanjagends ziet of hoort, prikkelt dit via de hersenstam razendsnel in één keer de amandelkern, ook wel de angstkern. De stress die dit met zich meebrengt, zorgt voor de aanmaak van het hormoon cortisol. Een nodig hormoon, maar wanneer je er te veel hebt, lijden de frontale netwerken eronder. Die zorgen voor het geheugen, plannen, structuur aanbrengen in je dag, impuls controle. Dat soort systemen gaan onderuit bij chronische stress. Als je door een trauma niet kunt werken of leren op school, dan is dat dus geen aanstellerij. Het lukt gewoonweg niet meer.”
Hoe zit het met trauma op een volwassen leeftijd?
Er zijn studies die suggereren dat je kunt inzetten op het resetten van het brein. Het overschrijven van je harde schijf als het ware. Als je puur kijkt hoe het brein werkt, dan blijft de herinnering aan het trauma aan de oppervlakte liggen als er niets nieuws gebeurt in je leven. Terwijl positieve ervaringen de kracht hebben om negatieve deels te overschrijven. Dus ik zou als advies geven: zoek interactie op, ga dingen ondernemen.”
Trauma is een reactie op overweldigende gebeurtenissen die het vermogen van het zenuwstelsel om te reageren op stress overbelasten.
Trauma kan het gevolg zijn van een enkele schokkende gebeurtenis (zoals een ongeluk), maar ook van langdurige blootstelling aan stress (zoals misbruik in de kindertijd).
Bessel van der Kolk beschrijft in zijn boek “The Body Keeps the Score” hoe trauma opgeslagen wordt in het lichaam, wat betekent dat het zenuwstelsel constant op scherp staat, zelfs wanneer er geen direct gevaar is. Dit kan leiden tot lichamelijke klachten zoals chronische pijn, slaapstoornissen en vermoeidheid.
De Vecht, Vlucht en Bevriesreacties
Wanneer je een bedreiging ervaart, activeert het lichaam automatisch het autonome zenuwstelsel. De drie primaire reacties zijn:
• Vecht: Je voelt woede of frustratie en wilt terugvechten.
• Vlucht: Je voelt angst en wilt wegrennen of ontsnappen.
• Bevriezen: Je kunt niet bewegen of reageren en voelt je verlamd door angst.
Deze reactie is gekoppeld aan de vagusnervus, die een belangrijke rol speelt in je stressrespons. Het begrijpen van deze reacties helpt je om je lichamelijke reacties beter te herkennen en reguleren.
Je stressraam vergroten
De Window of Tolerance of het stressraam is een concept ontwikkeld door Dr. Dan Siegel en verder uitgewerkt door Deb Dana. Het beschrijft de optimale zone waarin je zenuwstelsel adequaat kan reageren op stress. Binnen dit raampje kun je stress verwerken zonder overweldigd te raken.
Buiten deze window kan je zenuwstelsel twee kanten op gaan:
- Hyperarousal (Vecht/Vlucht): Je voelt je gespannen, angstig en snel geïrriteerd. Je kunt moeite hebben om te ontspannen of te focussen.
- Hypoarousal (Bevriezen): Dit is het tegenovergestelde, waarbij je je verdoofd, moe en losgekoppeld van je emoties voelt.
Eén van de doelen binnen therapie is om je stressraam te vergroten zodat je beter kan omgaan met stressvolle situaties.
Afbeelding uit: https://niceday.app/library/emoties-en-coping/window-of-tolerance/
Waar wil je graag meer over weten? Laat hieronder je reactie achter!
Meer weten?
Online:
Leestips:
“The Body Keeps the Score” – Bessel van der Kolk
Een klassiek boek dat beschrijft hoe trauma in het lichaam wordt opgeslagen en de invloed op het zenuwstelsel en gedrag. Van der Kolk bespreekt ook trauma-gerichte behandelingen zoals EMDR, yoga en neurofeedback.
“Waking the Tiger: Healing Trauma” – Peter Levine
Dit boek is ideaal voor mensen die willen begrijpen hoe het lichaam op trauma reageert.
“Polyvagal Theory in Therapy” – Deb Dana
Dit boek biedt een diepgaande uitleg van de Window of Tolerance in relatie tot de polyvagaaltheorie, en praktische oefeningen voor zelfregulatie.
“The Polyvagal Theory” – Stephen Porges
De wetenschappelijke basis voor de Window of Tolerance, met uitleg over hoe de nervus vagus betrokken is bij de stressrespons.
Reactie plaatsen
Reacties