De polyvagaal theorie heeft de laatste jaren veel aandacht gekregen binnen de psychologie en psychotherapie. Dit concept, ontwikkeld door Dr. Stephen Porges, biedt inzicht in hoe ons autonome zenuwstelsel reageert op stress en trauma.
Het idee is dat ons zenuwstelsel een cruciale rol speelt in het reguleren van emoties, relaties en hoe we ons algehele welzijn ervaren. In deze blogpost verkennen we de basisprincipes van de polyvagaal theorie en hoe we de nervus vagus kunnen activeren.
Wat is de Polyvagaal Theorie?
De polyvagaal theorie is gebaseerd op de rol van de nervus vagus, de tiende hersenzenuw, die een sleutelrol speelt in de regulatie van het autonome zenuwstelsel. Deze zenuw is verantwoordelijk voor een breed scala aan functies in het lichaam, van hartslag en ademhaling tot het reguleren van de spijsvertering en het immuunsysteem. Dr. Stephen Porges, de grondlegger van de polyvagaal theorie, stelde dat ons zenuwstelsel drie verschillende states heeft die de manier bepalen waarop we reageren op stressvolle situaties:
-
De Sociale Betrokkenheidssysteem (Social Engagement System): Wanneer we ons veilig voelen en in staat zijn om verbinding te maken met anderen, activeert ons lichaam de “sociale betrokkenheid”, een staat van ontspannen alertheid. Dit wordt mogelijk gemaakt door de nervus vagus in zijn ventrale staat, die zorgt voor kalmte en een gevoel van veiligheid.
-
De Fight-or-Flight (Vecht- of Vlucht) Respons: Bij een bedreiging schakelt het lichaam over naar een actiever, meer reactief zenuwstelsel. Dit wordt aangedreven door de sympatische zenuw, die het lichaam voorbereidt op actie door de hartslag en ademhaling te versnellen.
-
De Freeze (Bevries) Respons: Als de dreiging te intens is om te vechten of vluchten, schakelt het lichaam over naar een bevroren staat. In deze toestand kunnen we ons afgescheiden voelen van onszelf en anderen, en de nervus vagus in zijn dorsale staat maakt het lichaam inactief, soms zelfs “dood-achtige” reacties.
Het Activeren van de Nervus Vagus
Een belangrijk concept binnen de polyvagaal theorie is het activeren van de nervus vagus, wat ons helpt om van de "vecht-vlucht-bevries" reactie naar een staat van veiligheid en sociale betrokkenheid te bewegen. De nervus vagus is te beïnvloeden door specifieke technieken die ons zenuwstelsel helpen ontspannen en herstellen van stress. Luc Swinnen, een expert op het gebied van stress en zelfregulatie, benadrukt hoe ademhalingstechnieken, lichaamsbeweging en meditatie invloed kunnen hebben op de nervus vagus.
Technieken om de nervus vagus te activeren:
-
Diepe ademhaling: Langzaam en diep ademhalen stimuleert de nervus vagus en helpt het parasympatische zenuwstelsel te activeren. Ademhalingsoefeningen, zoals de buikademhaling of de 4-7-8 techniek, kunnen je hartslag verlagen en je lichaam kalmeren.
-
Vocalisatie en geluid: Het maken van geluid, zoals zingen, gorgelen of zelfs lachen, kan de nervus vagus stimuleren en een gevoel van ontspanning en welzijn bevorderen.
-
Koude-therapie: Koude water of een koud kompres op het gezicht kan de vagus zenuw stimuleren en helpen bij het terugkeren naar een staat van kalmte.
-
Lichaamsbeweging en stretching: Lichte fysieke activiteit, zoals yoga, kan de nervus vagus actief maken en het lichaam in een staat van ontspanning brengen.